مهمترین اهداف هر واحد اقتصادی با ایجاد کسب و کار، فروش محصول و خدمات برای کسب سود می‌باشد. مجموع هزینه‌های مواد مصرفی و هزینه‌های مستقیم نیروی کار، هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید کالای فروش رفته می باشند، که به آن بهای تمام شده کالای فروش رفته می گویند.
بهای تمام شده کالای فروش رفته
به مجموع هزینه مواد مصرفی و هزینه مستقیم نیروی کار، بهای تمام شده کالای فروش رفته (Cost of goods sold) می‌گویند. به عبارت دیگر هزینه ایجاد محصولی است که یک شرکت به فروش می‌رساند. در فرآیند تولید یک کالا فقط هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید کالا جزء بهای تمام شده کالای فروش رفته در نظر گرفته می‌شود و هزینه‌های غیر مستقیم جزء بهای تمام شده کالای فروش رفته نمی‌باشد.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در انواع سیستم ها
در ادامه به بررسی بهای تمام شده در سیستم‌های مختلف می‌پردازیم.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در ترازنامه
افزایش مبلغ بهای تمام شده کالای فروش رفته، سبب افزایش موجودی نقد/ بانک واحد اقتصادی می‌گردد. در ترازنامه موجودی نقد به عنوان دارایی جاری شرکت بوده، که در نتیجه افزایش بهای تمام شده کالای فروش رفته سبب افزایش دارایی جاری شرکت می‌گردد. همچنین با توجه به اینکه افزایش بهای تمام شده سبب افزایش سود شرکت می‌گردد، در پایان سال موجب افزایش سود انباشته واحد اقتصادی می‌گردد، در نتیجه بر روی حقوق صاحبان سرمایه شرکت نیز تاثیر می گذارد.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم دائمی
در سیستم دائمی سوابق خرید و فروش کالا و موجودی‌ها به صورت دائمی و منظم نگهداری می‌شود و در کارت موجودی کالا کلیه اقلام مربوط به خرید و فروش کالا به ترتیب تاریخ ثبت می‌گردد. هنگام خرید کالا، موجودی کالا بدهکار و صندوق/حساب‌های پرداختنی بستانکار می‌گردد.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در حسابداری صنعتی
مدیران یک واحد اقتصادی بهای تمام شده تولیدات یا کالا/کالاهای خریداری شده یا فروش رفته را، با استفاده از حسابداری بهای تمام شده محاسبه نمایند.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم ادواری
مقادیر موجودی کالا در این روش در پایان دوره مالی شمارش شده و با استفاده از روش‌های قیمت گذاری به تعیین ارزش موجودی کالای پایان دوره اقدام می‌گردد.
ماهیت حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته
بهای تمام شده کالای فروش رفته شامل مجموع هزینه‌های تولید و سربار است، در نتیجه به علت هزینه بودن بهای تمام شده کالای فروش رفته، حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته ماهیت بدهکار دارد.
محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در روش ادواری
روش‌های قیمت گذاری موجودی کالا و بهای تمام شده کالای فروش رفته طبق سیستم ادواری شامل روش‌های زیر می‌باشد:
اولین صادره از اولین وارده (فایفو) (first-in, first-out) (FIFO)
اولین صادره از آخرین وارده (لایفو) (last-in, first-out) (LIFO)
میانگین موزون
شناسایی ویژه
موجودی پایه
نتیجه گیری
با تهیه و تنظیم گزارش‌های دقیق بهای تمام شده کالای فروش رفته توسط حسابداران، مدیران می توانند با اتکا بر این گزارش ها نسبت به اتخاذ تصمیمات صحیح در جهت افزایش سود دهی مجموعه اقتصادی خود اقدام نمایند. جهت تهیه گزارش دقیق، بایستی آموزش‌های دقیق و اصولی بهای تمام شده کالای فروش رفته شرکت‌های تولیدی و صنعتی به حسابداران شرکت داده شود.
منابع: