امروزه صرف‌نظر از پیشرفته یا در حال پیشرفت بودن جوامع مختلف، دو مقوله فرار مالیاتی (Tax evasion) و اجتناب مالیاتی (Tax avoidance) سایه سنگین خود را بر آن‌ها پهن کرده‌اند.
اگرچه در نگاه اول می‌توان فرار مالیاتی را یک تخلف و رفتار غیرقانونی تصور نمود و اجتناب مالیاتی را رفتاری کاملاً قانون مدارانه دانست، اما آنچه از نگاه تیزبینانه مجریان امر دور نخواهد ماند، این واقعیت است که هر دوی این اعمال باهدف فرار از بدهی‌های مالیاتی صورت می‌گیرد و درواقع همان‌قدر که فرار مالیاتی در جهت اخفای درآمد و نادیده گرفتن بدهی مالیاتی و با تلاش گریختن از پرداخت مالیات انجام می‌گیرد، اجتناب مالیاتی نیز کمک گرفتن از روزنه‌های قانون مالیات و محاسبه آن به‌گونه‌ای است که درنتیجه کاهش میزان بدهی مالیاتی را به دنبال داشته باشد.
فرار مالیاتی چیست؟
درآمدهای مالیاتی یکی از مهم‌ترین منابع در بودجه بیشتر کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته هستند و به‌عنوان یک شاخص اقتصادی مهم در نظر گرفته شده است.
حجـم و میزان درآمدهای مالیاتی در منابع بودجه، نشان‌دهنده سلامت اقتصادی کشورها است و نقطه قوت سیستم اقتصادی هر کشوری، شفافیت و سلامت نظام اقتصادی از طریق اتکا به منابع و درآمدهای مالیاتی است.
انواع فرارهای مالیاتی کدام است؟
همان‌طور که گفتیم فرار مالیاتی به هر نوع اقدام افراد یا سازمان‌ها جهت عدم پرداخت مالیات یا کاهش آن گفته می‌شود. مالیات انواع مختلفی دارد و هر یک راه‌های فرار مالیاتیِ مربوط به خود را دارند.
در ایران دو گروه مالیات وجود دارد. مالیات مستقیم که بر مواردی چون دارایی افراد یا سازمان‌ها تعلق می‌گیرد و دیگری مالیات غیرمستقیم که برای محصولات، کالاها و خدمات محاسبه می‌شود. فرار مالیاتی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود.
فرار مالیاتی به عنوان تهدید سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر رشد و توسعه اقتصادی کشورهاست. از این رو، توجه به رشد و گسترش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و عوامل مؤثر بر آن اهمیت زیادی دارد.
انواع جرایم مالیاتی
بر اساس آخرین اصلاحیه قوانین مالیاتی کشور، موارد زیر جزء مهم‌ترین جرایم مالیاتی محسوب می‌شوند:
تنظیم دفاتر و اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آن‌ها
پنهان کردن فعالیت‌های اقتصادی و درآمد حاصل از آن‌ها
جلوگیری از دسترسی مأموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود
عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی نظیر اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده طی سه سال متوالی
مجازات جرایم فرار مالیاتی چیست
بررسی اسناد و مدارک مالیاتی بر عهده حسابرس است. اگر مودی مالیاتی به هر نحوی از ارائه صحیح اطلاعات خودداری کرده و به نوعی از پرداخت مالیات فرار کند مشمول مجازات خواهد شد. بر اساس قانون و با توجه به جرایم انجام شده، مجازات زیر برای فرار مالیاتی در نظر گرفته شده است.
بین شش تا 24 ماه زندانی
بین 2 تا 8 میلیون تومان جریمه نقدی
بین 31 تا 99 ضربه شلاق
محرومیت از حقوق اجتماعی به مدت 6 تا 60 ماه
محرومیت شدن از حقوق اجتماعی بیش از شش تا 60 ماه
رسانه‌ای کردن حکم نهایی
ممنوعیت فعالیت کردن در چند حوزه شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر به مدت 60 ماه
ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر به مدت 60 ماه
ممنوعیت صدور برخی اسناد تجاری از طریق اشخاص حقوقی حداکثر به مدت 60 ماه
همچنین اگر شخصی مسئول کسر مالیات باشد و از وظایف خود امتناع کند، مشمول جریمه‌ای معادل 20 درصد آن خواهد شد.
اجتناب مالیاتی چیست و چه فرقی با فرار مالیاتی دارد؟
همان‌طور که گفتیم هر تلاشی جهت عدم پرداخت مالیات یا پرداخت کمتر آن، فرار مالیاتی است. اصطلاح فرار مالیاتی به فعالیت‌های غیرقانونی به منظور پنهان نگه‌داشتن درآمد واقعی گفته می‌شود تا مؤدی کمتر از میزان واقعی مالیاتش پرداخت کند.
در مقابل به استفاده از روش‌های قانونی برای کم کردن مالیات، اجتناب مالیاتی گفته می‌شود. توجه داشته باشید، فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی هر دو به منظور کاهش میزان مالیات انجام می‌شوند، اما تفاوت بنیادین آن‌ها در این است که اجتناب مالیاتی رفتاری قانونی است، در صورتی که فرار مالیاتی رفتاری غیرقانونی است.
منابع: