باید توجه داشت که هیچ سرفصلی از حساب ها به اندازه موجودی‌های مواد و کالا دارای اثرات متقابل و با اهمیت بر صورت‌های مالی نیست و این موضوع باعث می‌شود تا به حساسیت گزارشگری و حسابداری ارزیابی موجودی کالا و مواد افزوده شود.
ارزیابی موجودی کالا چیست؟
مجموعه روش هایی که به منظور اعمال کنترل و برنامه‌ریزی برای استفاده مفید و بهینه از موجودی کالاها وجود دارند، ارزیابی موجودی کالا در حسابداری می‌گویند.
کاربرد سیستم ارزیابی موجودی کالا
واحدهای تجاری به منظور اطلاع و آگاهی از مقدار و ارزش موجودی مواد و کالا در زمان‌های مختلف از سیستم‌های ارزیابی موجودی کالا استفاده می‌کنند.
روش های ارزیابی موجودی کالا و ثبت حسابداری
همانطور که قبلاً ذکر شد به منظور اطلاع از مقدار و ارزش موجودی‌ها از روش هایی استفاده می‌شود که در ادامه آنها را نام می‌بریم.
روش بدست آوردن موجودی کالای پایان دوره
ثبت و ارزیابی موجودی کالا به روش ادواری
ثبت و ارزیابی موجودی کالا به روش دائمی
روش فایفو (FIFO (FIRST IN-FIRST OUT
روش لایفو (LIFO (LAST IN-FIRST OUT
روش شناسایی ویژه (SPECIFIC IDENTIFICATION METHOD)
روش میانگین (AVERAGE METHOD)
2 روش برآورد ارزیابی موجودی کالا
در مواردی که شمارش فیزیکی موجودی‌ها غیرعملی باشد و درنتیجه محاسبه بهای تمام شده آنها غیرممکن است، ارزش موجودی‌ها از روش برآورد ارزیابی موجودی کالا به دست می‌آید که شامل دو روش می‌باشد:
روش درصد سود ناویژه
روش خرده فروشی
سیستم ثبت دائمی موجودی کالا
در این سیستم حسابی تحت عنوان موجودی کالا افتتاح می‌شود و تمامی خریدها و فروش‌ها به طور مستقیم در این حساب ثبت می‌شود. هزینه حمل و برگشت از خرید و تخفیفات در حساب موجودی کالا ثبت می‌شود. در سیستم ثبت دائمی موجودی کالا دسترسی به مقدار و ارزش موجودی کالا موجود در انبار در هر زمانی به راحتی امکان‌پذیر است.
یا به عبارتی دیگر در سیستم ثبت دائمی، سوابق و مدارک موجودی‌ها به طور منظم و دائمی نگهداری و کلیه اقلام خرید و فروش کالا به ترتیب تاریخ در کارت موجودی کالا ثبت می‌گردد.
محاسبه موجودی کالای پایان دوره
از کلیه کالاهایی که در انبار موجود می‌باشد، مقداری به فروش می‌رسد و بقیه نیز همچنان در انبار باقی می‌ماند که به آن موجودی کالای پایان دوره می‌گویند. برای محاسبه موجودی کالای پایان دوره باید از کل موجودی انبار (که شامل موجودی اولیه انبار + خرید طی دوره)، تعداد کالاهای فروش رفته را کسر نمود.
5 روش قیمت گذاری موجودی کالای پایان دوره
یکی از مسائل مهم در بحث پیرامون حسابداری موجودی مواد و کالا، تخصیص بهای تمام شده‌ی کالای آماده برای فروش، بین کالای فروش رفته طی دوره و موجودی کالای پایان دوره است. چنانچه در طی دوره خرید به طور یکسان و با یک قیمت صورت گرفته باشد، این امر مسئله پیچیده‌ای نیست؛ اما با توجه به اینکه در طی دوره مالی خریدها با قیمت‌های متفاوت صورت می گیرد.
بنابراین تشخیص اینکه کالای فروش رفته مربوط به کدام خرید می‌باشد، تا بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره و بهای تمام شده کالای فروش رفته تعیین شود، امری غیرممکن است، در نتیجه باید از روش های ارزیابی موجودی کالا برای این منظور استفاده نمود. این روش ها عبارتنداز:
قیمت تمام شده
شناسایی ویژه
اولین صادره از اولین وارده (FIFO)
اولین صادره از آخرین وارده (LIFO)
روش میانگین
کدام روش ارزیابی موجودی کالا بهتر است؟
با توجه به مطالبی که در مورد هر یک از روش های ارزیابی موجودی کالا توضیح دادیم، به احتمال زیاد بهترین روش برای ارزیابی موجودی کالا، روش فایفو است و بیشتر واحدهای تجاری این روش را برای ارزیابی موجودی کالای خود استفاده می‌کنند.
منابع: